Vücudumuz her gün çeşitli besin öğelerine gereksinim duyar. Yiyecek ve içeceklerin çoğu birden fazla besin öğesi içerir; ancak hiçbiri hepsini birden içermez. Vücudun gereksinimi olan bu öğeleri yeterli miktarda almak için besinler çeşitlendirilerek tüketilmelidir. Sebze ve meyveler dört ana besin grubu içinde yer alan önemli bir gruptur. İçerdikleri vitamin ve minerallerin yanında, yapılarında sağlığı geliştirici pek çok öğeyi de bulundururlar. Hastalık riskini minimuma indirmek ve sağlığı geliştirmek için her gün 59 porsiyon sebze ve meyve tüketilmelidir.
Sebze ve meyvelerin içerdiği vitaminler, mineraller, proteinler, antioksidan öğeler ve biyoaktif bileşenler gibi pek çok öğeden yararlanmak için bu besinlerin marketten alınmasından sofraya gelene kadar ki evrede saklama, hazırlama ve tüketim koşulları çok önemlidir. Uygun koşullar sağlanmadığında bu besinler sağlığı geliştirici ve hastalıklardan koruyucu etki göstermeyecekleri gibi çeşitli sağlık problemlerine dahi neden olabilirler. Bu nedenle sebze ve meyveleri satın alırken, kullanırken ve saklarken aşağıdaki ilkelere dikkat edilmelidir:
MEVSİMİNDE ALIN Sebze ve meyveler mevsiminde tüketilmelidir. Mevsimlik sebze ve meyveler turfanda olanından daha ekonomik, daha lezzetli ve daha besleyicidir. Tazesi bulunmayan ortamlarda dondurulmuş olanları veya konserve olanları tercih edilmelidir.
Marketten veya pazardan sebze ve meyve alınırken meyvelerin iri ve gösterişli olanları değil, düzgün, çürüksüz, pörsümemiş sulu ve lezzetli olanlarını seçilmelidir. Yeşil yapraklı sebzelerin yaprağı bol ve yeşil olanları, patatesin yeşillenmemiş ve çillenmemiş olanları, yeşil fasulyenin kırıldığında gevrek ve kılçıksız olanları tercih edilmelidir.
Taze sebzeler dayanıksızdırlar. Ispanak, marul gibi sebzeleri, köklerindeki çamur, toz ve toprakları gidecek şekilde temizlendikten sonra buzdolabında 2-4 gün saklanabilir. Diğer taze meyve ve sebzeler ise çamurluysa yıkadıktan sonra, çamuru değilse yıkanmadan saklanmalıdır. Patates orta nemli, karanlık, hava akımı olan yerde, kuru soğan serin ve kuru yerde saklanmalıdır.
Taze sebze ve meyveler toplandıktan sonra işleme koşullarına bağlı olarak vitamin değerlerinde azalmalar olur. Sebzeler oda ısısında ve oksijenle temas edecek şekilde bekletilirse vitamin kayıpları olur. Bu nedenle sebze ve meyveler soğutucuda saklanmalı, kullanılacağı zaman doğranmalıdır.
Derin dondurucular yiyeceklerin daha uzun süre saklanması için oldukça uygun dur; ancak derin dondurucudan çıkarılan yiyecekler; çözüldükten sonra yeniden dondurulmamalıdır.
Sebze ve meyveler çözdürme işlemi yapılmadan kullanılmalıdır Dondurulacak sebze ve meyveler, mevsimine göre seçilmeli, kaliteli olmalı, temiz soğuk suyla iyice yıkanmalı, aynı boyutta olanlar seçilmeli ve kullanılacak malzemeler temiz olmalıdır.
Meyve ve pişmemiş sebzeler buzdolabında ayrı bölmelerde saklanmalıdır, böylece besinlerden biri bozulmaya başladığında diğerlerinin de bozulmalarını engellemiş olur.
İYİCE YIKAMALISINIZ Sebzeler önce yıkanmalı, sonra ayıklanmalı ve doğranmalı, hava temasında bekletilmeden pişirilmelidir.
Haşlama ve pişirme suyu dökülmemelidir.
Yemekler pişirildikten sonra hemen tüketilmelidir. Bekletme ve tekrar ısıtma besin değerinin azalmasına neden olur.
Salatalara limon suyu yeneceği zaman eklenmelidir.
Uzun süre yüksek ısıda pişirme vitamin kaybına neden olur. Sebzeler kendi suyu veya çok az su ile kısık ateşte pişirilmelidir.
Pişmiş yemekler buzdolabında kapalı kaplarda saklanmalı ve sürekli yemeğin tamamını ısıtarak bozulmalarına neden olmak yerine tüketilecek miktar kadarı ısıtılmalıdır.
Sıcak yemekler soğumadan buzdolabına konulmamalıdır.
Sebze ve meyvelerin güneşte kurutulması da vitamin kayıplarını artırmaktadır. Direk güneş ışığına maruz kalmayan, temizliğinden emin olunan bir ortamda, besinin üzeri açık bırakılmadan kurutulmalıdır.
Reçel yapılacak meyvelerin ezik ve çürük olmamalıdır.