Geçen hafta Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK) tarafından açıklanan verilere göre Türkiye ekonomisi 2008 yılının üçüncü çeyreğinde sadece yüzde 0.5 büyüyebildi. Yüzde 0.5'lik büyüme hızı 2002 yılının ilk çeyreğinden sonra görülen en düşük büyüme hızı. Bazı uzmanlara göre üçüncü çeyrek büyüme rakamı eksi çıkmadığı için Türkiye resesyonun eşiğinden dönmüş. Bu yorumlara katılmak mümkün değil. Bilakis Türkiye ekonomisinin bu yılın ikinci çeyreğinden, yani yaz başından beri resesyonda olduğunu düşünüyoruz ve rakamlar da bu düşüncemizi destekliyor. Resesyon ekonomilerin daralması anlamına gelen iktisadi bir terim. Bir ekonominin kabaca iki çeyrek üst üste daralması olarak tanımlanıyor. Bir başka ifadeyle, bir ekonominin resesyona girdiğinin söylenebilmesi için büyüme rakamının iki çeyrek üst üste eksi çıkması gerekiyor. Bu tanıma göre, ilk bakışta Türkiye ekonomisi henüz resesyona girmemiş gibi gözüküyor. Sonuç olarak üçüncü çeyrekte yüzde 0.5'lik bir büyüme yaşandı. Büyüme rakamı üçüncü çeyrekte eksi çıkmadığı gibi ikinci çeyrekte de ekonomi yüzde 2.3 büyümüştü yani ikinci çeyrek rakamı da eksi değildi.

Daralma devam edecek
Ancak bir iki önemli detaya vurgu yapmakta yarar var. Birincisi, TÜİK tarafından yayınlanan rakamlar mevsimsel etkilerden arındırılmamış rakamlar. Ekonominin gidişatını anlayabilmek için bu rakamları mevsimsel etkilerden arındırmak gerekiyor. İkincisi, bir türlü anlayamadığımız nedenle, Türkiye'de bazı uzmanlar ekonomik büyüme rakamlarına yıllık bazta bakmaktalar. Halbuki dinamikleri anlamak açısından büyüme rakamlarına çeyreksel bazda bakılmalı. Tüm dünya bu şekilde yapmakta. TUİK rakamlarını mevsimsel etkilerden arındırıp büyüme rakamlarına çeyreksek bazda baktığımızda, Türkiye ekonomisinin 2008 yılının ikinci çeyreğinde, bir önceki çeyreğe kıyasla yüzde 1.8 daraldığını, üçüncü çeyrekte de ikinci çeyreğe kıyasla yüzde 1.7 daraldığını görüyoruz. Türkiye ekonomisi Nisan-Mayıs-Haziran dönemini kapsayan ikinci çeyrekte de, Temmuz-Ağustos-Eylül dönemini kapsayan üçüncü çeyrekte de daralmış durumda. Bu da resesyon tanımına fazlasıyla uymakta. Ekonomimizin dördüncü çeyrekte de sert bir şekilde daralmasını beklemekteyiz. Bu rakamlar, sanıldığının aksine Türkiye ekonomisinin kabaca Nisan ayından beri resesyonda olduğunu yani daralmakta olduğunu gösteriyor. Daralmanın 2008'in son çeyreğiyle 2009'un ilk ve ikinci çeyreklerinde de şiddetlenerek devam etmesini bekliyoruz. Tahminimizce Türkiye ekonomisindeki toparlanma, en erken 2009'un üçüncü çeyreğinde başlayabilir. Ama şartlar toparlanmanın önümüzdeki yılın son çeyreğine sarkma ihtimalinin daha yüksek olduğunu gösteriyor.