20 Temmuz 1936'da İsviçre'nin Montrö kentinde imzalanan Sözleşme, Boğazlar'dan geçiş yapmak isteyen yabancı bayraklı savaş gemilerinin geçiş düzenlerini, Karadeniz'e giriş yapmak ve orada kalmak isteyen savaş gemilerinin hukuki statülerini belirleyen tek sözleşme.
İmzalandığı günden itibaren Boğazlar'ın ve Marmara'nın güvenliğini sağlayan ve Türkiye'nin eline güçlü kozlar verebilen Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Amerikan gemilerinin Karadeniz'e geçmek istemesi ile tekrar gündeme geldi. Sözleşme, Türkiye için Lozan Antlaşması'nda sağlanamayan bazı yetkilere kavuşulması bakımından hayati önem taşıyor. Sözleşme varolduğu sürece ABD'nin Karadeniz'de devamlı bir deniz kuvveti bulundurması söz konusu olamaz. Buna Türkiye de izin vermez.
Montrö'ye göre belirli koşullar dışında ticari gemilerde bir sınırlama yok. Karadeniz'e uçak ve denizaltı çıkışını ve inişini tamamen yasaklıyor. Esasen Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerin lehine bir sözleşme...

MONTRÖ İHLAL EDİLEMEZ
Amerika, Gürcistan'a yardım gemilerini Boğazlar'dan geçirmek istedi. Konunun, 21 Ağustos'ta İstanbul'da yapılan Milli Güvenlik Kurulunda değerlendirildiği biliniyor.
Başbakan Tayyip Erdoğan, "Montrö Anlaşması'nın ihlal edilmesi söz konusu değil. Boğazlarda transit geçişte bulunabilecek bütün yabancı deniz kuvvetlerinin en yüksek toplam tonajı 15 bin tonu aşamıyor. Karadeniz'e kıyıdaş olmayan devletler barış zamanında bu denizde bulundurabilecekleri toplam tonajı, sözleşmede belirtilen şartlar dışında 30 bin tonu aşamıyor. Kararlar buna göre verildi" açıklamasını yaptı.
Montrö Sözleşmesi'ne göre, Türkiye tarafsızsa; ticaret gemileri serbestçe geçmesine rağmen savaşan tarafların gemileri geçemez. Savaş tehlikesinin yüksek olduğu zamanlarda; Türkiye karar verip Boğazlar'ı kapayabilir.

GÜNÜMÜZDE DURUM
2008 yılında, Karadeniz'de yeni oluşumlar gelişti. Bulgaristan, Romanya, (bağlantılı) Batı dünyasında yerini alıyor. Gürcistan NATO yolunda. Ukrayna yeni oluşum içinde. Türkiye ve Rusya, Karadeniz'de lider ülke konumunda idi. Şimdi, Amerika NATO bağlamında, Karadeniz'de etkili olmaya başladı. Gelecekte, Karadeniz'de Amerika'nın ve Rusya'nın karşı karşıya geleceği anlaşılıyor. Trabzon ve Batum, Amerika-NATO için son derece önemli özelliklere imkan verecek. Rusya, Abhazya üzerinden de Karadeniz'de yeni üslere kavuşmak üzere.

TÜRKİYE, KİLİT NOKTADA
Türkiye'nin elindeki "Savaş tehdidi hissetmesi halinde gemilere boğazları kapatabilme yetkisi" çok önemli. Karadeniz ülkelerinin güvenliği bir anlamda Türkiye'nin elinde. Bu da Türkiye'nin başka pazarlıklarda elini güçlendirebilir. Dış politika stratejistleri, "Karadeniz'de Rusya ve Ukrayna ciddi güç. Çünkü Ukrayna donanmalarını kullanabiliyor. Türkiye'nin yapması gereken, Rusya'yı karşısına almamak" yorumunu yapıyor.