İstanbul'un iki yakasını bir araya getiren unsurlardan biri motorlar. Megakent'te yaşayan hemen herkesin yolculuk yaptığı bu şirin araçların gizli dünyasına usta gazeteci Savaş Ay girdi. Boğaz'da çalışan motorların sayısı 40. Motorları, nesiller boyunca denizcilikle uğraşan belli aileler işletiyor.

İNANMAKTA GÜÇLÜK ÇEKTİK
Çalışan motorlar için kullanılan tabir de ilginç: Plakayla dondurulmuş dolmuş teknesi... Tekne deyip geçmeyin. Değerleri milyon dolarlarla ifade ediliyor. Biz de inanmakta güçlük çektik ama plakaların değeri 2 ile 2.5 milyon dolar arasında değişiyor.


Biz kırk kişiyiz hepimiz dolar milyoneriyiz

İstanbul'da sadece 40 adet plakayla dondurulmuş dolmuş teknesi var. Bu plakalar da nesillerden beri bu işi yapan denizci ailelerin elinde. Kimi ailede, plaka tek kişinin kimi ailelerde ise eşlere, kardeşlere pay edilmiş..

İstanbul'da "plakalı" olarak çalışma hakkı bulunan 40 adet dolmuş teknesi var. Duyunca inanmakta güçlük çektim ama bu plakaların değeri 2- 2.5 milyon dolar arası. Sadece bilenler ve binenler için değil herkes için anlatıyorum, hani o Beşiktaş'tan, Üsküdar, Kabataş ve daha pek çok iskeleden kalkan, yanaşan, kimi zaman tıklım tıklım kimi zaman seyrek yolcuyla boğaz arasında salınan teknelerden söz ediyorum.

FİYAKALAR BOZULDU
Yanlarından kodaman kotraları, pahası ve darası ağır yelkenliler, motor yatlar geçerken hayli mütevazı, ezik, kavruk duran o tekneler meğerse saydığım fiyakalı tekneleri cebinden çıkarırmış da haberimiz yokmuş. Sorsanız size de anlatırlar; "Daha geçen ay el değiştiren bir dolmuş teknesi eski parayla 3 trilyona satılmış."

DONDURULMUŞ
Atadan, dededen miras kalan mesleği icra eden denizci torunlarla sohbet ederken öğrendim. Diyorlar ki "İstanbul'da 18 bin adet ticari taksi var. Eski parayla söylersek bunların plaka değeri 500 milyar liradan fazla. Oysa koskoca İstanbul'da sadece 40 adet plakayla dondurulmuş dolmuş teknesi var. Bu plakalar da nesillerden beri bu işi yapan ailelerin elinde. Kimi ailede plaka tek kişinin, kimi ailelerde ise eşlere, kardeşlere pay edilmiş durumda."

DEĞİRMENİN SUYU MU BU?
Böyle bir haberi birinci ağızlardan daha da bir sorgulamak gerekir deyu art arda kuruyorum soru cümlelerimi.

- Peki bu teknelerin plakasız değeri nedir kardeşler?
- Şekline, malzemesine, yolcu kapasitesine göre değişir

- Hepsi aynı değil mi. Standardı yok mu bunun?
- Sınıf sınıf tekne var Savaş Abi. A-B-C sınıfı tekneler var. Bir de çok konforlu, lüks diyeceğimiz "A Plus" tekneler var...

- Altı üstü Beşiktaş'tan Üsküdar'a geçeceğiz. 6-7 dakikalık yola ne lüksü ne konforu?
- Öyle düşünme abi. Şu anda biz özel bir firmanın şemsiyesi altında çalışıyoruz. Kiraladılar plakalı tekneleri. Boğaz turlarını da biz attırıyoruz. Firma ayarlar bize haber verir. Gelen talebe göre bir tekne o işi yapar.

BIYIKLI DA VAR
- Hangileri o lüks dedikleriniz. A Plus hangileri yani?
- Mesela Dedetaş, mesela Tafralı, Kaçar 1, Yeni Kısmet, Sabri K. lüks teknelerimiz.

- C sınıfı dediğiniz ne peki. Köhne mi onlar?
- Hayır onlar da gayet iyi tekneler ama biraz daha gösterişsiz. Bıyıklı var, Aktaş var mesela.

- Mürettebat kaç kişi?
- Her teknede en az 3 kişi. 1 kaptan, 1 usta gemici, 1 yağcı.

- Kaç yolcu kapasitesi var?
- 200 kişilik tekne de var, 400 ya da 800 kişilik tekne de var. Sadece dolmuş motorculuğu yapıyorsak mesela Beşiktaş-Üsküdar arasında bizim fiyatımız 1 milyon 300 bin lira. Akbil de geçiyor. Anlaşmamız var İETT'yle. O zaman daha ucuza mal oluyor yolculuk.

DOLMUŞ DOLMAMIŞ
- Ortalama kaç sefer yapar ki bir günde bir tekne?
- Bazen 10 bazen 20-25. Maç günü olur, bayram seyran olur, iş çıkışı pik saatleri olur değişir.

- Diğer iskelelerde de görüyoruz aynı teknelerden...
- Onlar da bu 40 tekne arasında. Mesela Eminönü-Bebek hattında ya da Sarıyer-Kavak, Arnavutköy-Kanlıca arasında da bir dolmuş teknesi görsen o da bizim filodandır.

- Madem adı dolmuş, dolmadan kalkmıyor musunuz sahiden?
- İlle dolması gerekmiyor. Belli aralıklarla gider geliriz. Bu arada askere, polise, şehir hatlarında çalışan gemi adamlarına, sakatlara, yaşlılara bedava.

SARHOŞLARA BEDAVA
- Hiç "arıza" çıkıyor mu?
- Motorda mı?

- Yok yolcular arasında ya da sizinle yolcu arasında...
- Bazen ufak tefek şeyler olur ama büyümez. Neticede biz ata mirası bir görev yapıyoruz. Artık insan sarrafı olduk. Burada çalışan herkes dürüst, mert, inançlı insanlardır. Yolcu kim olursa olsun canı, malı, namusu, çoluk çocuğu bize emanettir.

- Helal olsun size o zaman...
- Haa bir de sarhoşlara bedavadır teknelerimiz...

- O niye?
- Adam gece yarısı sarhoş kafayla biniyor gel de bilet sat bakalım. (gülüşmeler)