Yaklaşık on yıl kadar önceydi. Dayanıklı tüketim malları ticareti yapan bir firmadaydım. Firmanın satın almadan sorumlu olan ortağı mal aldığı imalatçı bir firmadan ödemiş olduğu tutarın yarısı kadar fatura gelmesinden yakınıyordu. Diyelim ki 5 bin liralık mal almış. Gelen fatura 2 bin 500 Lira idi. Benim yanımda firmayı aradı ve faturanın düşük geldiğini söyleyip düzeltilmesini istedi. Karşı taraf "biz böyle çalışıyoruz" diyordu.
Böyle bir durumda seçilecek iki yol var: Ya kabul edip siz de faturalarınızı düşük tutarlı keseceksiniz, ya da malları iade edeceksiniz.
Siz olsanız ne yaparsınız?
Düşük kesilmiş faturayı alan kendisi de ya düşük fatura keser, ya da hiç kesmez. Onlar bu yolu seçmediler. Malları iade ettiler.
Aradan yaklaşık on yıl kadar bir zaman geçti. Bu iki firmadan mallara bedelin yarısı kadar fatura düzenleyen imalatçı şirket çok büyüdü. Kendisine şimdi dünya markası diyor. Düşük fatura ile mal almayı reddeden firma ise çoktan battı.
Malları iade eden şirket ortağı geçenlerde ziyaretime geldi. Olayı ve o firmanın durumunu anımsattı.
Kayıtdışı çalışmak devletten, sosyal güvenlik sisteminden çalmaktır. Sonuçta çalanla çalmayan bir olmuyor. Çalmayan çalanların yükünü de çekmek zorunda kalıyor, ya batıyor, ya da hak ettiği kadar büyüyemiyor.

Neyin cezası?
Kayıtdışı çalışanların, özellikle büyüklerin bilinmemesi, saptanamaması mümkün mü?
Milli gelir hesaplamasının değişmesinden ödenen vergilerin gelire göre çok düşük olduğu ortaya çıktı. Demek ki ödeyenler yükü çekemezken ödemeyenler sanıldığından daha çokmuş. Ya hesap yanlış, ya vergi idaresi başarısız. O zaman ödeyenlerin yükü düşürülüp, ödemeyenlerin üstüne gidilmeli, derhal.
Şimdiye dek kayıtdışıyla mücadele önlemleri zaten kayıtaltında olanları zorlayıcı önlemler oldu. Örneğin nakit tahsil ettiği parayı kayda girmeyen yakalanmıyor, ama kayda giren yakalanıyor ve ceza ödüyor. Oysa o para zaten kayda girmiş, ceza neyin cezası?
Vergi ödemeyenler sadece çalanlar da değil. Sistemin vergi dışı bıraktıkları da var. Siyasi iktidarların başarıları vergide adaleti sağlamakla ölçülmeli.