Özal 'balonu'
Türk siyasetinin en renkli kampanyası, 1988'deki Anayasa Referandumu sırasında yaşandı. Muhalefette bulunan SHP Başbakan Özal'ı 'balon kampanyası'yla hezimete uğrattı.
1980'li yılların ikinci yarısında, siyasi amaçlar ekonomik gerçeklerin önüne geçmeye başlar. Özal, ekonomide elde ettiği başarıları, siyasette kazanca tahvil edebilmek amacıyla 1987 yılında erken seçime gitmeyi tercih eder. Özal'ın bu tarihten itibaren, teknik alandaki atılımları bir tarafa terk edip, siyasi dürtülerle yola devam ettiğini söylemek yanlış olmaz. Özal ve ANAP, 1987 seçimlerinden sonra reformcu nitelikten uzaklaşır. 25 Eylül 1988'de yeni bir referandum gündeme gelir. Anayasa'nın 127. maddesinin 3. fıkrası değiştirilecek ve bir geçici madde eklenecektir. Referanduma yaklaşılırken, ANAP başlangıçta yine Birikim Ajans'la çalışmak ister. 1987 yılı, Türkiye'deki siyasal yaşamın yeniden şekilleneceği bir yıldır. Genel seçimler ve siyasi yasakların kalkması, yasaklı siyasilerin siyasete fiilen dönmeleri için yapılacak referandum çalışmaları, ANAP için Cenajans tarafından hazırlanır. Cenajans, 1988 referandum kampanyasının yanı sıra, 1989'daki yerel seçim kampanyasında da ANAP'a hizmet eder.
AMAÇ HALKIN GÖZÜNDE YIPRATMAK
ANAP'ın referandum kampanyası kapsamında yayımlanan "Oylarımız Anayasa için... Onayımız Türkiye için... EVET" başlıklı ilanda, "25 Eylül 1988 Pazar günü sandık başına gideceğiz. Kendi oylarımızla kendi Anayasamız'a sahip çıkacağız. Kişilerle ve partilerle bir ilişkisi olmayan bu referandumda, egemenliğin kayıtsız şartsız millette olduğunu bir kere daha göstereceğiz. Kararımız bundan sonraki Anayasa maddelerinin değişikliklerinde de son sözün millette olmasını sağlayacaktır. Evet, söz milletin" metinleri yazar... SHP ise Yorum Ajans'la çalışmaya devam eder. Ajans ve partinin müşterek kararı, referandum kampanyasını birkaç ay sonra yapılacak olan yerel seçimlere hazırlık platformu olarak kullanmaktır. Parti, ajanstan "Özal gidecek, SHP gelecek" şeklinde bir konsept talep eder. Ancak ajans, yaptırdığı araştırmalarda, seçmenin genel eğiliminin ANAP'ı iktidardan tümden uzaklaştırmak yerine, daha çok bir ders vermek şeklinde olduğunu tespit eder. Sokaklarda insanların fikirlerini öğrenmek üzere röportajlar yaptırılır. Bu röportajlar, kameraya kaydedilerek üzerinde inceleme yapılır. Amaç toplumun nabzını tutmak, konjonktüre hakim olmaktır. Benzer şekilde açık araştırmalardan da yararlanılır. Araştırmaların ardından, Özal'ın halkın gözünde yıpratılmasına dönük bir kampanyanın iş yapacağı sonucuna ulaşır. Böylelikle ajans, referandumu birkaç ay sonra yapılacak olan yerel seçimlerin provası olarak kullanacaktır. Özal'ın "Ben seçimlerden sonra zam yapacak kadar enayi değilim" sözü, açılış ilanlarında kullanılır. Kampanya, Özal'ın ve sözlerinin bir balon olduğu konseptine oturtulur. Kampanyayla seçmene, "Özal ortadirekten enflasyona, kalkınmadan bireysel refaha kadar ne söylemişse boş çıkmıştır" duygusunun geçmesi hedeflenir. Bu amaçla Özal'ın balona benzetilmiş karikatürü kampanyanın görseli olarak seçilir.. Mitinglerde Özal balonlarının uçurulması planlanır.
14 MİLYON KİŞİ 'HAYIR' DEDİ
"Pahalılığı durduramayan halkın dostu olamaz", "Yaşanmayan bu yıllar geri gelir mi?", "Ortadirek neredesin?", "Bu talan daha ne kadar?", "Bu saltanat, kimin parasıyla?" ilanları yayımlanır. Referandumdan önce "Bir dönem kapanıyor" ilanı verilir. İlanda Özal, artık uçan bir balon olmuştur. Referandum öncesinde DYP'nin de yaptırdığı ilanların başlığı "Kararınız hayır'lı olsun" şeklindedir. "26 Eylül Özal'ın kahverengiye boyanacağı, dersinin verileceği gündür" sloganı böylece çıkar. Sloganda kullanılan kahverengi, referandumda kullanılacak "HAYIR" oylarının rengidir. ANAP, referandumda seçmenin kafasını karıştırarak sonucu değiştirmek adına "EVET"leri "HAYIR", "HAYIR"ları "EVET" yapmıştır. Seçmen "HAYIR" oyu vererek, Anayasa değişikliklerini onaylayacak, "EVET" oyu vererek, değişikliklere karşı olduğunu ifade edecektir. 'ORTA
DİREĞİ GÜÇLENDİRECEĞİM'
Özal'ın balon şeklinde bir karikatürünün kullanıldığı "Söndürün bu balonu" başlıklı ilanda, Özal'ın bir sözüne yer veriliyordu: "Pahalılığı durdurmayan halkın dostu olamaz." İlan metninde "Böyle diye diye iktidar oldu. 'Pahalığı ben indiririm' diye bir balon şişirdi... 'İndireceğim' dediği pahalılığı beceriksiz yönetimiyle dayanılmaz boyutlara çıkarttı. Bu balon patladı. 'Orta direği güçlendireceğim' diye başka bir balon şişirdi. 5 yıllık iktidarı boyunca zamları ile orta direği çökertti, bu balonu da patladı, Şimdi halkımızın elinde altın değerinde bir fırsat var: 25 Eylül, Özal balonunun söndürüleceği gündür. 'HAYIR' denilecek gündür. 25 Eylül, Özal'ın kahverengiye boyanacağı, dersinin verileceği gündür." denildi. İlan "Yetti artık, zamlara HAYIR. Oyum HAYIR" diyerek seçmene kullanması gereken oyu işaret ediyordu. Referandum sonuçları ANAP için tam bir hezimettir. Geçerli kabul edilen oyların % 65'ine karşılık gelen 14.921.945 kişi "HAYIR" oyu verirken, % 35'i oluşturan 8.034.933 kişi "EVET" oyu kullanmıştır.
Necati Özkan
|
Servisi 
