Çocukluk çağında zeka ve bilişsel gelişmeyi açıklayabilmek için Piaget (Dr. Piaget ilk defa zeka kavramını kulanan ve tanımlayan İsviçreli bilim adamıdır) teorisini bilmek gerekir. Bu teorinin esasını operasyon yani işlem oluşturur. İşlemleri öğrenmek çocuklar için zeka gelişiminin bir göstergesidir. Diğer bir unsur ise çocuk öğrendiği bir şekli veya düşünceyi eski öğrendiklerine ekleyebilir. Buna uyum adı verilir. Yani bebek her şeyi ağzına götürerek algılar ve tüm yeni objelerde aynı hareketi tekrarlar. Aynı zamanda yeni bir eşyaya karşı uyum da gösterir. Örneğin 2 yaşındaki bir çocuk eline aldığı mıknatısı önce ağzına götürür. Ama daha sonra mıknatısın işlevini keşfettiği andan itibaren o işlevi uygular ve dener. Piaget'in teorilerine göre zeka gelişimi 4 ana dönemde incelenir:

1. Duyu - motor gelişim: (0 - 18 ay)
İlk aylarda kendini emme refleksi ile gösterir. Bir sonraki ayda hareketler (Örneğin emmenin tekrarlanması gibi) tekrarlanır. Daha sonra çocuk kendine ilginç gelen hareketleri tekrarlar. Örneğin yatağın kenarındaki zıplayan oyuncağı zıplatana kadar kendi bacaklarını çırpar. 7. ay ile 10. ay arasındaki dönemde çocuk basit çözümler dener. Örneğin yastığın arkasındaki oyuncağı alabilmek için yastığı yere atar. 11. ile 18. ayda deneme yanılma hareketleri başlar. Aynı hareketleri farklı objelerle dener. Önceden yastığı yumruğu ile yere atıyorken şimdi ayakları ile yere atmaya çalışır. Son dönemde ise yeni hareketler bulur ve sorunlar için ilkel çözümler geliştirir. Duyu motor gelişim sürecinde obje devamlılığı gelişir. Çocukta ilk aylarda resimler vardır fakat çok fazla devamlılığı yoktur. Gelecek aylarda duyu gelişimi ile birlikte çocuk objeleri daha iyi algılar, dokunur ve sınırlarını tanımlar. Bu dönemin sonunda objeler görme alanından kaybolsalar bile çocuk için varlıklarını devam ettirirler.


2. İşlem öncesi dönem (18 ay - 7 yaş)
Dil gelişimi ile paralel gelişir. Davranış biçimi sembolik bir karakter kazanır. Örneğin çocuk tahta parçaları ile bir arabaymış gibi oynar ve araba sesleri çıkarır. Bu objelerle sembolik olarak ilgilenme bu dönemin en belirgin özelliğidir. Çocuk bu dönemde objeleri daha sınıflayamaz.

3. Belirli işlem dönemi (7 - 12 yaş)
7 yaşından itibaren öğrenme, deneme ve yanılma gibi rastgele metotlarla değil, belirli kurallar çerçevesinde gerçekleşir. Konseptler ve ardışık ilişkiler gelişir. Buna dayalı olarak çocuk objeleri ağırlıklarına ve büyüklüklerine göre sıralayabilir. Yavaş yavaş plan geliştirebilir ve bunu öğrenebilir. Tek ve çoğul kavramları gelişir. Bunun gelişmesi de matematiksel ilişkileri anlaması açısından bir koşuldur. Birçok olay öğrenme ve deneyim sonucu öğrenilir.

Medicana International İstanbul Çocuk-Ergen Psikiyatrisi ve Psikoterapisi Uzm. Dr. Hülya Bingöl anlatıyor...