'Nasıl yani?' diye sormayın. Tıpkı midedeki gibi idrar yollarında da reflü oluyor. Bu doğumsal hastalık erken tedavi edilmezse özellikle kız çocuklarını diyalize bağlıyor.
Öyle hastalıklar var ki yaşanılan, insan başına gelmeden bunları bilemiyor. Çok tehlikeli, tehlikeli olduğu kadar da pek çok kişinin bilmediği bu hastalıklardan birisi de idrar yolu reflüsü... Doğumsal olan bu çocukluk çağı hastalığı, minik bedenleri küçük yaşta diyaliz makinesine bağlayabiliyor. Özellikle kız çocuklarında görülen idrar yolu reflüsünü İstanbul Hizmet Hastanesi İç Hastalıkları ve Nefroloji Bilim Dalı Uzmanı Dr. Bilal Görçin'e sorduk. Dr. Görçin'in açıklamalarını mutlaka herkes, özellikle de anne-babalar okumalı...
YÜKSEK ATEŞE DİKKAT... "İdrar yolu enfeksiyonlarının altında yatan nedenler mutlaka araştırılmalı. Çocukluk çağında ortaya çıkan idrar yolu iltihapları daha çok kız çocuklarında görülür. 1 aylık, 3 aylık, 1 yaş, 3 yaş dönemi çocuklarda, hele hele kız çocuklarında yılda 2-3 kere ateşli idrar yolu iltihabı yaşanıyorsa, 3- 4 yaşına geldiği halde hâlâ idrar kaçırıyorsa, bunların altında bir sebep aramak lazım. Çünkü çocuklarda bunun en sık sebebi tıp dilinde 'veziko ureteral reflü' dediğimiz idrar yolları reflüsüdür.
BÖBREĞE ZARAR Tıpkı midedeki reflü gibi bir hastalıktır bu. Ancak burada idrar, idrar torbasından dışarı çıkacağına böbreklere doğru yukarı kaçar. Normalde idrar böbrekten aşağı idrar torbasına akar, oradan da işeme refleksiyle dışarı gider. Yukarı kaçmaz. Ama bu hastalıkta böbrekten akan idrar; idrar torbasına geliyor, orada birikiyor. O idrar torbasıyla böbrek arasında idrar yolunun birleştiği yerin gevşekliğinden veya hastalığından dolayı idrarın bir kısmı dışarı çıkacağına yukarıya kaçıyor. Bu tek taraflı da olabiliyor, iki taraflı da. Bunun da ilk belirtisi, çocuklarda sık idrar yolu iltihabı, idrar kaçırmadır. Eğer bu teşhis vaktinde konulup tedavi edilmezse çocuk, kalıcı böbrek hastası oluyor.
İŞ İŞTEN GEÇMEDEN BAKILMALI İdrar yolları reflüsü doğumsaldır, sonradan ortaya çıkmaz. Bu hastalığın üzerine ısrarla gidiyorum; çünkü bizim diyaliz merkezimizde yaklaşık 30 tane çocukluk çağında böbrek yetmezliği meydana gelip de diyalize giren hastamız var. Şu an onlar 20-25 yaşlarında. Bunların yüzde 80 sebebi işte bu reflü. Eğer bu çocuklar vaktinde teşhis edilebilseydi şu an onlarda böbrek yetmezliği olmazdı, hayatlarını rahat rahat sürdürürlerdi. Ama bu durum herkeste böyle olacak diye bir şey yok. Bir kere idrar yolu iltihabı oldu diye bu tetkik yapılmaz. Israrla söylemek istediğim; çocukluk çağında, diyelim ki 5-7 yaş döneminde, senede 6-7 kere idrar yolu iltihabı oluyor, ateşli idrar yolu iltihabı geçiriyorsa veya altına kaçırıyorsa bu çocuklarda reflüyü aramak lazım. Reflünün teşhisinde ise önce bir ultrasonla, orada bir genişleme olup olmadığına bakıyoruz. Sonra da sondalı film çekiyoruz ve teşhis koyuyoruz. Kaçırmanın derecesine göre de hastayı takip ediyoruz. Zamanı geldiğinde de basit bir ameliyatla hastalığı önlüyoruz. Ama eğer önleyemezseniz, işte böbrek yetmezliği... Böbrek yetmezliği, bizim merkezimizde yatan çocuklarda 7, 10, 11 yaşında ortaya çıktı. 10 yıldır diyalize giren ve sebebi bu olan sadece bizim 10 hastamız var.
İKİ TARAFLI OLURSA TEHLİKELİ Genelde hastalık iki taraflı olduğunda zarar veriyor böbreklere. Bir insanın iki böbreği, iki idrar borusu var. Bu kaçak tek böbrekte olursa, çok ciddi olmayabiliyor; çünkü öbür böbreği sağlam. Ama iki taraftan da kaçak varsa o zaman kötü. Her iki böbreği de bozulduğunda kişi diyalize giriyor. Tek böbreğe de büyük zarar veriyor ama tek böbreği alınanlara, diğer böbreği yeterli oluyor. Ama iki taraflı olup da tedavi edilmezse böbrek kaybına neden olabiliyor. Varsayalım ki; çocuk 10 yaşında ve ailesi fark edemedi durumunu. İki taraflı reflüsü var. Bu idrar kaça kaça her gün her defasında günden güne büyüyor. Önce idrar boruları genişliyor. Sonra böbreğe kaçak oluyor. Böbrekte kaçak olunca idrar yeterince boşalamıyor. Böbreğin içinde kalan idrar zamanla böbreğin et kısmını, fonksiyonlu çalışan kısmını öldürüyor. Sonuçta böbrek yetmezliği oluyor ve diyalize mecbur kalınıyor. O vakitten sonra ameliyat etseniz de bir işe yaramıyor; iş işten geçmiş oluyor.
TEŞHİSİ DE TEDAVİSİ DE KOLAY Bu hastalığın gelişim süresi her hastada farklı oluyor. Benim 30 yıldır takip ettiğim tek taraflı hastalar da var, 5'inci yıl müdahale ettiğim hastalar da. Ama bunların hepsi kontrol altındadır. Ne zaman ki hastalık belli bir seviyeye geldi, o zaman ameliyat ediyoruz. Yani görür görmez, teşhis konulur konulmaz hemen ameliyat gerekmiyor. Çoğu zaman da takip yetiyor. 6 ay ya da 1 yıl süreyle antibiyotik tedavisi veriyoruz. Belli kriterleri uyguluyoruz. Ameliyat ise son derece basit; sadece orayı sıkıştırıyorsun bir daha idrar kaçmıyor. Ameliyatı ise o kaçışın derecesi belirliyor. 4'e kadar derecesi var. Biz onu filmlerle anlıyoruz. 4'e geldiğinde ameliyata başvuruyoruz. Önemli olan hastanın o seviyeye gelmemesi. İdrar yollarındaki reflünün teşhisini çocuk ürolojileri koyuyor, onlar karar veriyor. Yapılacak kontrollerle hem enfeksiyon önleniyor, hem de böbrekler kurtuluyor. Ameliyattan sonra ise oradaki kaçış yolu kapatıldığı için hastalığın bir daha tekrarlaması sözkonusu olmuyor. İlkokul döneminde çocuklardaki en önemli sorun idrarlarını tutmaları. Okul tuvaletlerini beğenmiyorlar, kendi evlerindeki tuvaleti arıyorlar. Sıkışıyorlar, 'eve gidip yapacağım' diye bekliyorlar. İdrar tutmak da çok zararlı. Bekleyen idrar, mesane içinde mikroplar için çok iyi bir üreme ortamıdır. Neden böbrekte az iltihap oluyor? Çünkü idrar doldu mu aşağıya akıyor. Ama ne zaman durağanlaşırsa o zaman sıkıntı başlıyor. Bunun için biz sık idrar yolu iltihabı geçiren çocuğa ısrarla bunu sorarız ve tuvaletini tutmamasını öneririz. Çünkü en pis tuvalet bile idrar tutmaktan daha iyidir. Böyle durumlarda anne-babayı çözüm bulmaları konusunda uyarırız. Bir şekilde çocuk tuvaletini yapmalı, tutmamalı. Bunlar basit şeyler ama sık sık olunca daha sonra önemli sıkıntılara yol açıyor. Bu durum aslında küçükbüyük herkes için geçerli. Mümkün olduğunca idrarınızı yapmalısınız. Çünkü sonrasında bir sürü hastalıklar geliyor.
BİZİM İNSANLARIMIZ SU İÇMİYOR! İdrar yolları iltihabı olan çocuklara biz ısrarla bazı önerilerde bulunuruz. Mesela 'düşük bel giymeyin' deriz. Çorap giymiyorlar. Daha daha önemlisi su içmiyor çocuklarımız. İdrar yolları hastalıklarına karşı su içmek çok önemli. Bunun fizyolojisini anlatmaya çalışıyoruz . Bir insan su içiyor, bu su emiliyor, kanımıza karışıyor ondan sonra böbreğe gidiyor, süzülüyor, böbrekten de idrar oluyor, idrar böbrekte toplanıyor idrar yolundan idrar torbasına, buradan da dışarıya gidiyor. Bu akım ne kadar hızlı olursa orada ne mikrop üreyebilir tutunabilir ne taş olabilir ne de kum. Ama insanlar su içmiyorlar. Su içmeyince az idrar yapılıyor, az idrar demek koyu, yoğun idrar demek. Akım az oluyor. Dolayısıyla mikrop ve kum riski artıyor.
Servisi 
