Obezite, kanser ve diyabet gibi pek çok hastalığa yakalanma riskiniz olup olmadığını öğrenmek ister misiniz? Eğer yanıtınız "Evet" ise yapacağınız tek şey, İleri Tıp Teknolojileri'nin (ITT) kapısını çalmak....
'Obezite tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır ve beraberinde birçok hastalığı getirir. Ama her şişman da obez değildir.'
'Hastalık eşiği geçilince hasta olunuyor. Eşik yolla geçiliyor: Genetik sebepler, çevresel etkenler ve genetik yatkınlık.'
Sağlıklı bir yaşam sürmek için, hastalıkların oluşumu, hatta oluşmadan öncesinde bilgi sahibi olmak herkesin tahmin edebileceği gibi çok önemli. İleri Tıp Teknolojileri kurumu da 'Gentest' uygulama merkezinde kişilerin genlerini analiz ederek hasta olmadan önce onların hastalıklara yatkınlık riskini ortaya çıkartıyor. Her hastalıkla ilgili genlerin bilgi verdiğini söyleyen İleri Tıp Teknolojileri (İTT) İcra Kurulu Başkanı Dr. Serdar Savaş, çevresel etkilerin de hastalık oluşumunda önemli rol oynadığını belirtiyor. 2 yaşından itibaren herkese gen analizi yapıldığını anlatan Dr. Savaş, bu sayede sağlıklı geleceğin kapılarını aralamanın mümkün olduğunu vurguluyor. İnanılması zor gibi gelen bu çalışmanın nasıl yapıldığını Dr. Serdar Savaş anlatıyor...
DNA İPLİKÇİĞİMİZ... "Vücudumuzda trilyonlarca hücre var ve her hücrenin içinde DNA iplikçiği bulunur. Bu DNA iplikçiği 3 metre uzunluğundadır ve her hücrede vardır. 3 metrelik DNA iplikçiğinin üzerinde de 3 milyar çift harf sıralaması mevcuttur. İnsanlar arasındaki genetik farklılık ise binde 1'dir. 3 milyar harfin binde 1'i 3 milyon yapar. Yani insanlar arasında 3 milyon fark vardır. 3 milyon harf farklılığı bizi nasıl birbirimizden görüntü olarak farklı kılıyorsa, hastalıklara yatkınlık da işte bu harflerdeki minicik değişikliklerden oluşuyor. Genleri inceleyerek hangi harfte değişiklik var, onu görüp onun hangi hastalığa yatkınlık yarattığını artık bilebiliyoruz. Demek ki, hastalık yatkınlıkları genetik yapımızdaki minicik harf değişikliklerden doğuyor. Ve bunlar normal olarak bizi birbirimizden farklı kılan özellikler.
HASTALIK EŞİĞİNE DİKKAT! Bir insanın obeziteye yakalanmadan önce, gelecekte obez olup olmayacağını anlayabiliriz. Genetik yatkınlık ana rahmine düştüğümüz sıfırıncı günde de aynıdır, 100 yaşında da aynıdır. Şimdi bu, genetik yatkınlık miktarı. Bir de 'hastalık eşiği' denilen olay var. Yaşam tarzı genetik yatkınlığa ekleniyor ve hastalıklar ortaya çıkıyor. Yaşam tarzı annenin karnındayken başlamıyor ki... Bunlar birikiyor birikiyor ve bir gün geliyor kişi hastalık eşiğine ulaşıyor. Kanser oluyor, şişmanlıyor... Ben burada kişinin erken dönemde genetiğine bakıldığında yaşam tarzını, genlerini analiz ederim ve derim ki, 'Bak arkadaş sende şimdi kanser yok, şişmanlık yok. Ama gelecekte olabilir.' Ve ne kadar gelecekte olabileceğini de söyleyebilirim. Gentest ise şöyle işliyor:
ADIM ADIM YAPILACAKLAR Diyelim ki, obez biri başvuruyor, 'Ben bu analizi yaptırmak istiyorum' diyor. Kendisini yapacağımız analiz konusunda bilgilendiriyoruz, sonra Onam formu imzalıyor. Ardından 'Sabah aç karnına bize gel, 2 saatini bizimle geçireceksin' diyoruz. 'Bir önceki gün saunaya hamama gitmiş olma, alkol alma, aşırı spor yapma, aşırı çay kahve içmiş olma, 10 saat bir şey yemeden bize gel' diyoruz. Arkasından o kişiden kan alıyoruz. Ondan sonra da bu kişi diyetisyen arkadaşımızla oturuyor, kişisel bilgilerini veriyor. Ardından vücut ölçüleri, yağ kas ölçüleri alınıyor. Sonra nasıl bir yaşam türü benimsediği, gün be gün ne kadar egzersiz yaptığı kaydediliyor. Sigarayla ilgili soruları soruyoruz. Sonra vitamin gibi bir besin desteği kullanıyor mu, onu soruyoruz. Arkasından beslenme alışkanlıklarını anlatıyor. Bizim geliştirdiğimiz, bir Türk'ün yiyebileceği her besinin yer aldığı besin atlasından yararlanarak soruyoruz bunu. Sonucunda o kişinin aldığı bütün bu gıdaların hepsinin kimyasal analizleri çıkartılıyor. Sizin yediğiniz her gıdayı ve miktarını bilgisayarlarımıza yüklediğimizde o bize kimyasal analiz olarak dökülür gelir. Burada beslenmemizin kimyasal yapısını inceliyoruz.
ÇEVRESEL ETKİ Sonra hastalık geçirip geçirmediğini, ilaç kullanıp kullanmadığını, sağlık alışkanlıklarını soruyoruz. Ardından çevresel etkenler geliyor. Nasıl bir ortamda çalışıyor, bunları öğreniyoruz. Sonra cinsiyete özel bilgileri soruyoruz, kadınlarda adet yaşı, adet sıklığı, cinsel yaşamıyla ilgili soruları soruyoruz. Yaşam tarzıyla ilgili bütün bilgileri alıyoruz. Öncesinde kan almıştık. O kanı Ankara'daki Hacettepe Üniversitesi Teknokent'te bulunan Genar moleküler genetik laboratuvarlarımıza gönderiyoruz. Bu yaşam tarzıyla ilgili bilgileri ise TOBES Toplu ve Bireysel Beslenme Araştırma Merkezi'ne gönderiyoruz. GENAR genleri analiz eder. Biraz evvel anlattığım harfleri analiz eder.
KURUMLAR RAPOR HAZIRLIYOR TOBES ise bütün bu yaşam tarzını bilgisayarlara yükleyerek, o kişinin beslenmesini, kullandığı ilaçların analizini yapar. Sonra da bu sonuçların hepsi yine Hacettepe Üniversitesi'ndeki TOGEN'e Toplum Sağlığı Genomiği Merkezi'ne gider. TOGEN bu analizlerin hepsini birleştirir ve bir rapor haline getirerek bize gönderir. Bu raporun hazırlanması 6 ila 8 hafta kadar sürer. O geldiği zaman bunun içinden kişinin kendine ait raporu çıkar bir de açıklama notları çıkar. Açıklama notları bizim herkese standart olarak verdiğimiz, 'Hastalık eşiği nasıl meydana geliyor', genetik özelliklerle ilgili her şey bu dökümanda yer alır. Kişinin raporunu önümüze aldığımızda, önce DNA analizinin sonuçları yani genetik sonuçlarına bakarız. Hastanın kalp-damar sağlığı, hipertansiyona ve toplardamarlarda kanın pıhtılaşması gibi pek çok hastalığa genetik yatkınlıkları teker teker anlatılır. Arkasından yaşam tarzıyla ilgili genel yatkınlık analizine bakarız. Hastaya yaklaşık 3 saat boyunca bu rapor sonuçlarını anlatırız. Arkasından da 1 saat diyetisyenimiz, gerekiyorsa da psikoloğumuz görüşür. Bütün değerler, hastanın genetik yapısına göre detaylı olarak test edilmiştir. Genlerin dışında bütün sistemini inceleyen kan analizi de yapılır. Tüm bunlar toplanıp hastaya hastalıklara yatkınlık derecesini, ne yapması gerektiğini anlatırız. Burada yaptığımız en önemli şey, kişiye kendisini tanıtmak ve kendi kullanım kılavuzunu hazırlayıp vermek. Nasıl bir araba alırsınız bunun kullanım kılavuzu vardır. Bu da onun gibi bir şey. Bu da sizsiniz, geninle yapınla, alışkanlıklarınla sensin.
İŞİMİZ MANKEN GİBİ YAPMAK DEĞİL Obez birini ele almıştık; şunu kabul etmek gerekir, obezite bir hastalıktır ve bu hastalık başka hastalıkları da beraberinde getiriyor. Bizim programımız insanları şekil olarak zayıflatmak, manken haline getirmek değildir. Önemli olan onların sağlıklarını korumaktır. Biz burada genleriyle, yaşam tarzıyla, kan biyokimyasıyla, kendi özgeçmişiyle, soy geçmişiyle 360 derece onu alıyoruz, sonra durumunu anlatıyoruz, yapması gerekenleri sıralıyoruz. Aşağı yukarı yarım günlük bir oturumda hekim, diyetisyen, psikolog, egzersiz uzmanı detaylı bir şekilde anlatıyoruz.
HER GRUBUN FİYATI FARKLI Gen testi farklı yaş gruplarında farklı ihtiyaçlara göre yapılıyor. 2-6 yaş, 7-17 yaş ve 18 yaş üstünde yapılan gen testleri var. Bu testlerin obezite ile ilgili olanın fiyatı 2 bin 950 YTL. Her grubun fiyatı farklı. Çocuklar için olan ise 950 YTL. Gençler için olan ise 650 bin YTL. Burada 50'ye yakın genetik özelliğe bakıyoruz. Ve Türkiye'de bu işi yapan tek kuruluş biziz. Sadece 5-6'sını yapan başka kurumlar da var.