Antik çağlardan günümüze kadar gelen epilepsi (sara), akıl değil bir beyin hastalığıdır Ülkemizde tam 700 bin kişinin yaşadığı hastalık 40 farklı nöbet şekliyle kendini gösteriyor.
"Kavramak,yakalamak, ele geçirmek" anlamına gelen epilepsi, ülkemizde daha çok sara olarak biliniyor. Sara, Arapça'da yere vurmak anlamındaki 'sar' kelimesinden geliyor. Antik çağlardan beri bilinen bu hastalıktan, eski Yunan, Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarında da bahsediliyordu. O dönemlerde kötü ruhlar, büyücülerle ilişkilendirildiği için tedavisinde de cin ve günah çıkarma yöntemleri kullanılıyordu. Eski Yunan'da kötü tanrıçalarla ilgili olduğu düşünüldüğü için kutsal bir özelliği olduğu var sayılıyordu.
MİSTİK GÜÇLERLE ANILDI Epilepsi, beyin hastalığı olarak ilk kez milattan önce 460 yılında Kos adasında doğan Hipokrat tarafından tanımlandı. Bilim için karanlık bir çağ olan Ortaçağ'da epilepsili hastalar, bedenlerine kötü ruhların girdiği gerekçesiyle yakılıyordu. Rönesans'la beraber bilimsel düşüncenin yerleşmeye başlamasıyla epilepsi hastalığı da daha iyi anlaşılmaya başlandı. Eski Türkler'de nöbet geçirenlerin geçmişten haber verdiği düşünülüyor, ancak nedenleri yine hayalet, ruh ve bozulan tabular olarak görülüyordu. Hastalık, İslamiyet'te de yine cin ve mistik güçlerle ilişkilendiriliyordu. II. Bayezid döneminde ruhsal hastalıkların tedavisinde telkin ve müzik öne çıktı. Sara hastalığı, iç sıkıntısı ve baş ağrılarına rast makamının iyi geldiği düşünülüyor, hastalara müzik dinletiliyordu.
EN ÜNLÜ EPİLEPSİLER Sezar ve Napolyon gibi devlet adamları, Dostoyevski ve Flaubert gibi edebiyatçılar, Tchaikovsky gibi müzisyenler, Margout Hemingway gibi tarihte birçok ünlü epilepsi hastası bulunuyor. Bizim tarihimizden ise en tanınmış epilepsi hastası olarak Neyzen Tevfik gösteriliyor. Tarihin en eski dönemlerinden beri süregelen epilepsi (sara) hakkındaki yanlış bilgi ve inanışlar günümüzde kısmen değişikliğe uğrasa da yine büyük oranda etkisini sürdürüyor.
YANLIŞ ANLAŞILIYOR Epilepsinin ruh veya akıl değil, bir beyin hastalığı olduğunun altını çizen uzmanlar, hastalığın beyindeki sinir hücrelerinin aşırı uyarımına bağlı ortaya çıkan nöbetlerle, farklı nedenlerle oluştuğunu ifade ediyor. Nöbet ve epilepsi terimlerini de birbirinden ayırmak gerekiyor. Çoğu kez aynı anlam için kullanılsa da aslında iki farklı durum söz konusu. Sara nöbeti, beyindeki bir grup sinir hücresinin (nöron) aşırı uyarılmasına bağlı olarak ortaya çıkan, gelip geçici, istem dışı hareketler içeren veya duyusal, bilişsel çeşitli belirtilerle oluşan bir durumdur.
HERKESTE FARKLI OLUYOR Nöbet, beyinde ani bir fırtına veya bir elektrik kontağı olarak da tanımlanabilir. Bu sırada beyinde geçici işlev bozukluğu oluşur. Nöbetler kendiliğinden tekrarlayıcı bir hal aldığı zaman epilepsi hastalığından bahsedilir. Nöbet çeşitleri hastadan hastaya değişlik gösterir. Hatta aynı hastada birden çok çeşit nöbet değişik zamanlarda görülebilir. Yılda bir, iki yılda bir gibi seyrek olarak tekrarlayabileceği gibi gün içinde birçok kez nöbet geçiren hastalar da mevcuttur. Epilepsi hastalığı dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 1'inde görülüyor.
'IRK AYRIMI YAPMIYOR' Cerrahpaşa Tıp Faklültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Türk Epilepsi ile Savaş Derneği Başkanı Prof. Dr. Çiğdem Özkara, "Türkiye nüfusu kabaca 65 milyon olarak düşünülürse, yaklaşık 700 bin epilepsi hastası olduğu varsayılabilir. Hastalık, erkek ve kadınlarda ırk ayrımı olmaksızın eşit olarak görülüyor. Sara nöbetleri herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir ama sıklıkla en gençler ve en yaşlılar etkilenir" diye konuşuyor.
40'DAN FAZLA NÖBET TİPİ Genelde iki çeşit nöbet görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Çiğdem Özkara, konuyla ilgili olarak şunları kaydetti: "Parsiyel, yani beyindeki bir bölgede sınırlı başlayan nöbetler ile jeneralize, yani beyinde yaygın olarak başlayan nöbetler görülür. Neredeyse 40'ın üzerinde nöbet tipi bulunuyor. Başkalarının hiç farketmeyeceği kadar hafif nöbet çeşitleri de vardır.
TANISI ZOR VAKALAR Bu nedenle bazı hastalara tanı konulamaz ve kendilerindeki problemin ne olduğunun açıklığa kavuşması yıllar alabilir. Motor, yani hareketlerle ilişkili bulguların olduğu, baş dönmesi, koku ve tad duyma gibi çeşitli duyularla ilişkili nöbetler de vardır. Otonomik, yani kalp çarpıntısı, mide bulantısı, karın ağrısı, kendini başka yerde hissetme, olayları yaşamış gibi hissetme gibi nööbet türleri de mevcuttur. Kompleks parsiyel nöbetlerde ise değişik derecelerde bilinç bozukluğu vardır. Hasta nöbetini hatırlamaz, o anda yaptıklarının farkına varmaz. Kimi zaman tekrarlayıcı nitelikte otomatizm denilen çeşitli hareketler yapar. Bu hareketler; ellerini ovuşturma, burnunu silme, öksürme, ellerini birbirine vurma, üstünü başını çekiştirme şeklinde olabilir. NÖBETLERE DİKKAT! Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İbrahim Bora ise beynin tüm bölgelerine deşarjların aynı anda yayıldığı durumlardaki nöbetler hakkında şu bilgileri veriyor: "Kişi önce kaskatı kesilir ve yere düşer. Tüm vücut kaslarında kasılıp gevşemeler bunu izler. Ağzından köpük, dilini veya dudaklarını ısırırsa kan gelebilir. Nöbet esnasındaki şiddetli hareketler ve hareketlerin kişinin kontrolü dışında olması epilepsiyi esrarengiz kılan mitlerin kökenini oluşturuyor. Bu esnada dil veya yanaklarını ısırabilirler. Bir dakika kadar süren bu durumdan sonra hareketler azalarak durur ve kaslar gevşer. Bu dönemlerde bilinç kaybı yaşanır. Hastalar yavaş yavaş kendilerine gelirler. Bilinç önce kısmen düzelir. Hasta şaşkın haldedir, bir süre bir şey hatırlamaz, uykulu bir hali vardır. Baş ağrısı ve kas ağrılarından yakınır. Kendine gelme süresi kişiden kişiye ve nöbetin şiddetine göre değişiklik gösterir. Nöbet bir veya iki dakika kadar devam eder. Eğer ki, nöbet beş dakikadan uzun sürerse veya kişi ilk kez nöbet geçiriyorsa hemen tıbbi yardım için en yakın hastanenin acil servisine başvurmak gerekir. Bu nöbetler öncesinde öncü belirtinin olmayışı kişi için dezavantajdır. Çünkü nöbet öncesi tedbir alma fırsatı kalmaz. Bir uyarıcı işaret olmadığı söylenmesine karşın pek çok kişi nöbetten saatler öncesinde kendisini iyi hissetmediğini, huzursuzluk ve ağırlık hissettiğini söyler.
'HASTAYI GÖZLEMLEYİN' Bu dönemi hasta ayırabiliyorsa önlem alma açısından oldukça yararlı olabilir. Ne tür nöbet olduğunun bilinmesi de büyük önem taşımaktadır. Çünkü bu şekilde hangi epilepsi hastalığı olduğu anlaşılacak ve ona göre tedavisi düzenlenecektir. O nedenle birisi nöbet geçirdiği zaman mümkünse nöbet hakkında notlar almak, ayrıntıları anlatabilecek şekilde gözlemlemek, hatta videoya çekmek yarar sağlar."
Servisi 
