Bebeklik ve çocukluk döneminde yaşanan demir eksikliği zeka düzeyini olumsuz etkiliyor; çocukların IQ'larında 5-6 puanlık azalma görülüyor.
Hücreler için son derece önemli bir element olan demir, eksikliğinde kansızlığa yol açıyor. İnsan vücudundaki toplam demir miktarının 1-3 gram kadar olduğunu söyleyen uzmanlar, kansızlığın en önemli nedeninin demir eksikliği olduğunu belirtiyor. Demir eksikliğinin ve buna bağlı olarak kansızlığın dünyadaki iki milyardan fazla kişiyi etkilediği belirtiliyor. Demir eksikliği özellikle ihtiyacın arttığı dönemlerde diyetteki yetersiz demir alımına bağlı olarak gelişiyor. En çok 6-24 ay arası çocuklarda görülen demir eksikliğinin, ülkemizdeki beş yaş altı çocukların yüzde 50'sinde yaşandığı biliniyor. Demir eksikliği, 'demir depolarının tamamen tükenmesi' olarak tanımlanıyor.
ANNE SÜTÜ BİR YERE KADAR Zamanında dünyaya gelen bebekler yeterli demir deposu ile doğuyor. İlk dört ay süresince vücut demiri çok az değişiklik gösteriyor. Anne sütü içerisindeki demir bebekler için yeterli oluyor. Ancak altı aydan sonra sadece anne sütü ile beslenen çocuklarda demir eksikliği gelişme riski yükseliyor.
TOPRAK YİYORLAR Demir eksikliğine bağlı olarak gelişen kansızlık arttıkça bebeklerde solukluk, iştahsızlık, huzursuzluk, çabuk yorulma ve motor gelişimde gecikme görülüyor. Daha büyük çocuklarda ise en çarpıcı bulgunun çarpıntı ve egzersiz performansında azalma, pika (toprak, cam, kül vb. yeme) olduğu belirtiliyor. Pika, demir eksikliğinin düzeltilmesi ile birlikte ortadan kalkıyor. Ayrıca çocuklarda baş ağrısı, uyuşmalar, mide rahatsızlıkları da yaşanıyor. Buna ek olarak bağ dokusundaki bozulmayla, göz akında mavileşme de görülüyor.
ALGILAMA ZAYIFLIYOR Demir eksikliğinin en önemli ve en çarpıcı sonucu ise her yaşta görülebilen psikomotor gelişimidir. İki yaşın altındaki çocuklar bu etkiye en yatkın yaş grubunu oluşturuyor ve geriye dönüşü olmuyor. İki yaşına kadar demir eksikliği yaşayan çocuklarda ileriki yıllarda kalıcı bilişsel fonksiyon bozuklukları, dikkat azlığı yaşanıyor. Demir, özellikle beyinde yer alan birtakım ileti sağlayıcılar için önemli rol oynuyor. Demir eksikliği anemisi olan çocukların uzun dönem sonrasında yapılan zeka testlerinde IQ'larında 5-6 puanlık azalma görülüyor. Algılama ve hareketlerinde de sınırlamalar yaşanıyor.
BÜYÜMELERİ ETKİLENİYOR Öte yandan kansızlık olsun ya da olmasın, demir bakımından eksik olan çocuklar, sağlıklı yaşıtlarına göre; matematik testinde daha düşük puan alıyor. Bağışıklık sisteminde de belirgin azalma oluyor. Büyüme hızında düşme de demir eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkıyor. Demir eksikliği sıklığı ve yan etkileri göz önüne alındığında Amerikan Pediatri Akademisi riskli yaş gruplarında tarama yapılmasını, dördüncü aydan sonra bebeklerin demirle güçlendirilmesini öneriyor.