Diyabet asrın hastalığı... Çocuklarımızı korumanın yolları bu yazı dizisinde...
***
'Şeker' çocuklar
Diyabet bir kez başlayınca devam eden kronik bir sağlık sorunu. Çocuğun yaşamını sürdürebilmesi için ömür boyu; günde 3-4 kez insülin enjeksiyonu yapması ve aynı sıklıkla parmak ucunu delerek, kan şekerine bakması gerekiyor. Peki bu diyabet çocuklarda neden oluyor? Bağışıklık sisteminin herhangi bir nedenle normaldan sapması sonucu, kendi hücrelerini yabancı olarak algılaması, onlara saldırması ve tahrip etmesi ile 'otoimmün hastalıklar' ortaya çıkıyor. Tip 1 diyabet de otoimmün hastalıklar gurubuna dahil. Bilinmeyen bir nedenle harakete geçen bağışıklık sistemi, insülin yapımını üstlenen pankreas beta hücrelerini tahrip ediyor. Bu, yüzde 80'in üzerine ulaştığında belirtiler ortaya çıkıyor. Birinci derece yakın akrabalarında Tip 1 diyabet olanlar, çok sayıda Tip 2 diyabetli yakını olanlar ve hamilelik sırasında diyabet ortaya çıkanlar yüksek rist taşıyor.
Ömür boyu insülin Her yaşta görülebilmekle birlikte diyabet, çocuklarda erişkin yaşlarda görülen diyabetten (Tip 2) çok farklı özellikler gösteriyor. Çocuklukta görülen diyabet çoğunlukla Tip 1 diyabettir. Genetik yatkınlığı olan çocuklarda çevresel faktörlerin (yanlış beslenme, şişmanlık, hareketsizlik, stres ve travma) etkisiyle pankreasın beta hücrelerinde harabiyet olması ve insülin üretemez hale gelmesidir. Vücut, insülin olmayınca, alınan gıdaları istenilen şekilde kullanamıyor. Bu da kandaki glikozun (şekerin) yükselmesine neden oluyor. Tip 1 diyabet iyileşmiyor ve hasta ömür boyu insülin kullanmak zorunda oluyor. Eğer vücutta insülin hormonu var ama miktarı azsa veya dokularda insüline karşı direnç varsa, Tip 2 diyabet söz konusu demek. Tip 2, genellikle 35 yaşından sonra ortaya çıkıyor, çocuklarda nadiren görülüyor. Tip 1 diyabet her yaştaki çocukta görülebiliyor, ama en sık 10-15 yaşları arasında ortaya çıkıyor. Etkin ve bilinçli tedavi edilmeyen diyabetik bir çocuk, kan şekeri düşmesi veya artması sonucu kısa sürede komaya girebiliyor ve kaybedilebiliyor. Uzun dönemde gelişen komplikasyonları ile dünyada sakatlıklara yol açması (körlük, böbrek yetmezliği) yönünden ilk sırada. Yüksek maliyetleri açısında ise en masraflı hastalıklar arasında yer alıyor. Türkiye'de 15 bin civarında diyabetli çocuk olduğu tahmin ediliyor.
Nasıl bir seyir izler? Çocuklarda görülen diyabette, birbirini izleyen üç dönem var.
Başlangıç dönemi: Bu dönem diyabet hastalığının bulgularının (çok su içme, çok idrar yapma, kilo kaybı, koma tablosu) ortaya çıkmasıyla başlar ve ortalama dört hafta kadar sürer. Çocuk insülin tedavisiyle eski aktivitesine kavuşabilir. Düzelme dönemi: Bu dönemde çocuğun beta hücreleri yeniden insülin yapmaya başlar. Kısmen iyileşme görülür. Verilen insülin miktarı giderek azalır, bazen gerek kalmayabilir. Bu dönem geçicidir, bir ay ile iki yıl kadar devam eder.
Tam diyabet dönemi: Bu, çocuğun pankreas hücrelerinin hemen hemen hiç insülin yapmadığı bir dönemdir. Yeni tanı konmuş diyabetli çocuklarda en hassas dönem, düzelme döneminin sona erdiği günlerdir. Eğer bu günlerde artan insülin ihtiyacı karşılanamazsa çocuk komaya girebilir.
