Fethiye-Kaş Karayolu çevresinde bulunan Letoon ve Xantos antik kentleri, Anadolu tarihinin en önemli ve en eski şehirlerinden. Bu kentleri mutlaka görmelisiniz. Letoon antik kentinin biraz ilerisindeki Kumluova ise, Patara Plajı'nın bir bölümü....
Letoonve Xanthos... Belki de isimlerini ilk kez duyduğunuz bu yerleşim yerleri, tarih ve huzur barındırıyor. Letoon, Fethiye- Kaş Karayolu'nun 65. kilometresinde, Kumluova Köyü yakınında bulunuyor. Hellenistik dönemde, Ana Tanrıça Leto'nun adına, M.Ö. 4. Yüzyıl sonu veya M.Ö. 3. Yüzyıl'da yapıldığı düşünülüyor. Letoon'un dikkat çeken en önemli kalıntıları, 3 tane tapınaktır. Bunlardan en kuzeydeki Leto, ortadaki Artemis, güneyindeki Apollon'a adanmıştır. Şimdi bu tapınakların sadece temelleri kalmış. Kutsal alanın yanında, tapınaklara çok yakın bir tepenin yamacında Hellenistik dönemde yapılan ve Roma döneminde yeniden düzenlenen tiyatro bulunuyor. Kutsal alanın kuzeydoğu girişi yakınında bir nekropol var. Toprağa gömülü nekropolün kapısı oldukça güzel yaprak motifleriyle bezenmiş. Ayrıca 1950 yılından bu yana yapılan kazılarda M.S. 4. Yüzyıl'a tarihlenen manastır kalıntıları, İon ve Dor üslubunda Hellenistik, Roma dönemlerinin portik kalıntıları, Likya dönemine tarihlenen duvarlar, Roma heykelleri ve yazıtlar var. Letoon, M.S. 7. Yüzyıl'a kadar yaşantısını sürdürmüş, daha sonra önemini yitirerek terk edilmiş. Şehirde M.S. 8. Yüzyıl'dan sonrasına ait kalıntı izi görülmez. Arap akınlarının başlaması ve Hristiyanlık'ın putperest yapılarına karşı acımasız olan tutumu yüzünden şehrin terk edildiği düşünülüyor. Letoon ören yerinden çıktıktan yaklaşık 5 kilometre sonra sahil yolunu takip ederseniz, Kumluova'ya varırsınız. Kumluova sahiline akasyalar ve mimozalar eşliğindeki toprak yoldan ulaşırsınız. Kumluova'ya bağlı Letoon Plajı da denilen bu yer, 18 kilometre uzunluğundaki Patara Plajı'nın bir bölümü. Patara Plajı'nın tüm özelliklerine sahip. Fakat burası Patara gibi popüler bir yer değil. Sadece Letoon ören yerine gelen birkaç turistin dışında, genelde etraftaki köylülerin kamp ve çadır kurduğunu göreceksiniz. Çok sessiz ve sakin bir yer. Piknik ve kamp için ideal.
DÜNYA MİRASI LİSTESİ'NDE YER ALIYOR FETHİYE'ye 46 kilometre uzaklıkta, Xanthos Irmağı'nın vadisinde kurulu Xanthos, Likya eyaletinin en eski ve en büyük kentiymiş. Letoon'a 4 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Kalkan-Fethiye Karayolu'nun 17. kilometresinde, Kınık içinden geçen yolla Xanthos ören yerine varılıyor. Xanthos kelimenin tam anlamıyla bir felaketler kentiymiş. Yerleşen her uygarlığın inşa ettirdiği yapılarda, Likya gelenekleri, Hellenistik ve Roma dönemi etkileri gözlemleniyor. Xantos, 1988 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınmış. Kent esas olarak Likya Akropolü, Roma Akropolü ve bunların dışında kalan kısımlardan oluşmakta. En ilginç yapıları Roma tiyatrosu ve bu tiyatronun batı kıyısındaki yapılar.
