Telif Yasası sanatçıyı koruyacaktı ama olmadı. Mantar gibi 'hak arama' derneği türedi... 15 milyon dolar telif toplandı. Sanatçı tek cent alamadı.
ŞİMDİLİK 16 ÖRGÜT VAR TELİF Yasası çıktı, "Sanatçıya sahip çıkılacak" diye sevindik. Fakat işler öyle yürümedi. Bir meslek örgütü vardı; sanatçı hakkını o arayacaktı. 100 milyon dolarlık bir pazar oluştu, iştahlar kabardı, 15 örgüt daha türedi.
ÇAL-SÖYLE-OYNAT, HASILATI KAP KISA sürede çatışma başladı. Bu 16 dernek, Türkiye'de baskın düzenlenmeyen bar, pastane, disko, hatta market bırakmadı. Geçen yıl telif ücreti adıyla toplanan para 15 milyon dolar. Amaç belli: "Hak savunmak" değil, pastadan pay kapmak...
Sanat derneği enflasyonu... EN büyük rekabet MESAM ile MSG arasında. Derneklerden bazıları: BESAM, İLESAM, EDİSAM... Sadece MESAM Başkanı Ali Rıza Binboğa, bin 500 işletmeye dava açmış.
Telif kapmak için yarışıyorlar 50 metrekareyi aşan işyeri, radyo, CD ve kasetçalarla müzik yayınlarsa ya da radyo, TV kullanırsa, telif ödemek zorunda. Örgütler, önce sanatçıları üye yapma, sonra da Türkiye çapında telif ücreti kapma yarışına girişiyorlar.
***
100 milyon $ iştah kabarttı
Telif yasası ile birlikte ortaya çıkan 100 milyon dolarlık pazar, meslek örgütlerinin iştahını kabartıyor. Özellikle 15 milyon dolarlık telif ücretinin toplandığı müzikte, birlik sayısı 6'ya ulaştı.
Müzik, sahne sanatları ve edebiyatta eser sahiplerinin haklarını korumak amacıyla çıkartılan Telif Yasası'nın, sektör dernekleri tarafından adeta gelir kapısı haline getirildiği ortaya çıktı. 2005 başında değiştirilerek daha etkin hale getirilen yasayla ortaya çıkan 100 milyon dolarlık pazar, meslek örgütlerinin sayısını patlattı. Yasa çıkmadan önce sadece MESAM'ın faaliyet gösterdiği sektörde, bu dev pastadan pay alabilmek için yarışan örgüt sayısı 1 yılda 16'ya ulaştı. Özellikle, müzik sektöründe faaliyet gösteren birlikler arasında kıyasıya bir rekabet yaşanıyor. Çünkü MÜ- YAP, MESAM, MSG ve MÜ- YORBİR gibi müzik birliklerinin son 1 yılda eğlence ve alışveriş merkezleri, hipermarketler, restoran ve otellere baskın yaparak topladıkları telif ücreti 15 milyon doları aştı. Ancak, sadece müzik alanındaki telif hakları için birden fazla kuruluşun hak iddia etmesi kafaları karıştırıyor. Aynı işyerine farklı meslek birlikleri tarafından ardı ardına baskınlar yapılırken, "Telif ücretini bana ödeyeceksin" kavgası yaşanıyor.
YETKİ KARMAŞASI... Türkiye'de halen 5'i müzik sektöründe olmak üzere 16 meslek birliği bulunuyor. Meslek birlikleri 50 metrekareyi aşan işyeri, radyo, CD, kaset çalar, müzik yayını yapıyorsa veya radyo TV fonogramları kullanıyorsa, belirledikleri tarifeler doğrultusunda telif ücreti talep ediyor. Her meslek birliği farklı ücretlerden tarife belirlerken, çok sayıda meslek birliğiyle muhatap olmak zorunda kalan işyerlerinin de kafası karışıyor. Aynı eserle ilgili ayrı ayrı telif isteyen meslek birlikleri sanatçıları üye yapma konusunda da zaman zaman karşı karşıya geliyor. En büyük rekabet ise MESAM ile MSG arasında yaşanıyor. Bu kuruluşların sanatçıları telefonla arayarak üyelik teklifinde bulunduğu belirtiliyor.
BÖLÜNEREK ÇOĞALIYORLAR Müzik sanatçılarına editörlük yapan Erdem Uyanık, iki birliğin toplam üye sayısının 9 bin olmasına karşın asıl üye sayısının ise sadece 2 bin olduğunu vurguluyor. Diğer üyelerin ise 'şişirme' olduğu yorumunu yapıyor. Erdem Uyanık, derneklerin üyeleri arayarak diğer dernekleri suçladığını belirtiyor. Pastanın büyüklüğü meslek birlikleri arasında bölünme de yaratıyor. Geçtiğimiz günlerde MÜ-YAP ve MÜYORBİR'den ayrılanlar yeni birlikler kurdu. Türkiye'de çok sayıdaki kuruluşa karşın, Avrupa Birliği ülkelerinde sadece birer telif kuruluşu bulunuyor. Örneğin, Almanya'da milyonlarca üyesi bulunan Geman ve Fransa'da ise sadece Sasem adlı kuruluş faaliyet gösteriyor.
'BİN 500 DAVA AÇILDI' Meslek birliklerinin uyguladığı değişik tarife ve kriterler akıllarda soru işaret yaratıyor. Ticarethaneler 50 bin ile 150 bin YTL para cezası ve 4-6 yıl arasında değişen hapis cezasıyla yargılanıyorlar. Çünkü, noter tespit tutanağıyla telif bedeli isteyen birlikler, bu ücreti ödememekte direnen işyeri sahiplerinin doğrudan hapis cezası ve tazminat talebiyle cezalandırılması talebiyle yargıya başvuruyor. MESAM Başkanı Ali Rıza Binboğa, şu anda bin 500'den fazla açılan dava olduğunu söylüyor.
