Daha önce diyabetik olmayan bir gebede, hamileliğin seyri sırasında ortaya çıkan diyabette anne karnındaki fetusun gelişmesini sağlamaya yönelik olarak, glikoz metabolizmasında birtakım değişiklikler oluyor.
Plasentadan salgılanan HPL (İnsan Plasental Laktojeni) adlı hormon, gebelikte fetusa yeterince glukoz ulaşmasını sağlamak amacıyla insülinin kan şekerini düşürücü etkisine ters yönde çalışır. Özellikle HPL'nin en etkili olduğu 24. gebelik haftasından itibaren gebede diyabet gelişebilir. Bu durum tüm gebeliklerin yaklaşık yüzde 5'inde ortaya çıkar. Daha önceki gebeliğinde iri bebek doğurmuş (4 kg'dan fazla), anomalili bebek doğurmuş, birden çok düşük yapmış, gestasyonel (gebeliğe bağlı) diyabet geçirmiş, hamilelik öncesi aşırı kilosu olan, 1. dereceden akrabalarında diyabet bulunan gebeler ve halen devam eden gebeliğinde bebeği gebelik haftasından iri olan, bebeği karnındayken ölmüş olan, amnios sıvısında fazlalık saptanan, beklenenden fazla kilo alan gebelerde gestasyonel diyabet bulunabilir ya da ilerleyen hamilelik dönemlerinde gelişebilir.
ŞEKER TARAMA TESTİ ŞART Gestasyonel diyabet tanısını almış gebelerin ancak yarısında bu risk faktörlerinden biri bulunmaktadır. Bu nedenle hiçbir şikayeti olmasa bile tüm gebeler 24.-28. gebelik haftalarında şeker hastalığı tarama testine tabi tutulur. Getasyonel diyabete yönelik tarama testinin bu haftalarda yapılmasının temel nedeni; HPL hormonunun kanda en yüksek seviyelere bu dönemde ulaşması ve doğal olarak diyabet gelişme riskinin en çok bu dönemde olmasıdır. Bu tarama testinde kişinin aç ya da tok olmasına bakılmaksızın günün herhangi bir saatinde 50 gr saf glikozun suda hazırlanan eriyiğinin içilmesinden bir saat sonra tokluk kan şekeri ölçülür. Testte bozukluk çıkması (140 mg/dl'den yüksek kan şekeri değeri saptanması) mutlaka diyabet olduğu anlamına gelmemektedir. 50 gram glikoz ile yapılan tarama testi bozuk çıkan her gebeye mutlaka 100 gram glikoz kullanılarak, yapılacak olan oral glikoz tolerans testi (şeker yükleme testi) (OGTT) yapılmalıdır. Gestasyonel diyabet tanısı ancak bu testin de bozuk çıkması ile konulabilir.
KANDAKİ GLİKOZ DÜZEYİ Tarama testi bozuk çıkan gebelere doğrulama testi uygulandığında, bu gebelerin ancak yüzde 15'nde gestasyonel diyabet olduğu görülmektedir. 100 gram glikoz ile yapılan şeker yükleme testi 12 saatlik açlığı takiben hazırlanan glikozun sudaki çözeltisinin gebeye içirilmesi, içirilmeden hemen önce ve sonraki 3 saat boyunca saatlik olarak alınan kanda glukoz düzeyinin ölçülmesi ile yapılır. Yapılan bu 4 şeker ölçümünden 2 tanesinin hedeflenen değerlerden yüksek çıkması gestasyonel diyabet tanısını koydurtur. Sadece 1 değerin yüksek olması tanı koydurtmaz, ancak bu hastanın yakın takip edilmesi, gereğinde testin tekralanması gerekmektedir. Yüksek gestasyonel diyabet gelişme riski olan gebelere tarama testi yapmadan da direkt olarak bu şeker yükleme testi yapılabilir. Gestasyonel diyabetin anne adayı ve bebek için riskleri; diyabetin gebelik öncesinde varolduğu durumlardakine benzerdir.
