Kime rastlasam aynı soruyu soruyor? - Neler oluyor? Sorunun hedefi ise ekonomik durum... Bu soruyu daha sonra diğerleri izliyor. - Borsa niçin düşüyor? - Yabancılar gerçekten Türkiye borsalarından çıkıyor mu? - Ekonomide kötüye gidiş var mı? - AB ile 3 Ekim'deki görüşmeler dondurulacak mı? Sorularıntümündebirtedirginlikvegüvensizlikhissediliyor. Bu tedirginlik sokaktaki vatandaştan işadamına kadar her kesimde var. İşin doğrusu şu ki, borsada ya da yatırım fonlarında parası olanlar diğerlerinden daha tedirgin. Çünkü onlar kaybediyor. Türkiye'de gelenekselleşmiş bir refleks vardır. Nezamankiişlerkötüyegitmeyebaşlar,milletdövizehücumeder. Bunda da haklıdır. Geçmişteki deneyimler de göstermiştir ki, ekonomi biraz zora girse, dolar hemen başını kaldırır. Türk lirası değer yitirir. Faizler yükselir. Acabayinemiöyleolacak? Şimdilerde cevabı aranan soru budur. Daha önce de bu köşede birkaç kez yazdım. Evet ekonomide kötü sinyaller var. İhracattaki artış durdu. Dış ticaret açığı büyüyor. Cari açık yani döviz açığı bu gidişle yıl sonunda 20 milyar doların üzerine çıkacak. Ancakbunlarınhiçbirikrizanlamınagelmiyor. Yine de, sanayici ve yatırımcı kriz olmasa bile bu ihtimale göre hesabını yapıyor. Onların asıl derdi sadece ekonomik göstergelerden tehlike sinyalleri gelmesi deği. Yane?3Ekim. Eğer bu tarihte başlaması öngörülen görüşmeler dondurulursa, bakın iste o zaman işler sarpa sarabilir. İşte, son günlerde yabancıların borsadan çıkmasının, bazı büyük yatırımcıların dövize yönelmesinin ana nedeni bu beklenti. Kaldıki,sonaylardadolarveeuro'nunfiyatınınçokdüşükkaldığıtartışmalarıiyicehızlandı. Dış ticaret açığının büyümesi de zaten bu yüzden. İş dünyası ısrarla doların değerinin yukarı çekilmesi gerektiğini savunuyor. Merkez Bankası Başkanı, geçenlerde yaptığı açıklamada, artık doların fiyatını frenleyecek müdahaleler yapmayacaklarını söyledi. Şugünlerdeherşeydövizinlehinegibigörünüyor. Ancak 3 Ekim ile ilgili olarak gelecek olumlu bir haber, ekonomiye tekrar moral kazandırabilir. Bu durum da döviz fiyatlarındaki artışı frenler. Borsayı canlandırır. Yatırımcının riski arttı ancak riske girmeden de fazla para kazanılmıyor. DOLARTÜNELİ . . . . . . . . . . . . . . .TL Ocak 2000 . . . . .558.000 Ocak2001.....679.000 Mart 2001 . . . . .1.161.000 Eylül2001.....1.519.000 Ocak 2002 . . . . .1.321.000 Ekim2002.....1.670.000 Ocak 2003 . . . . .1.642.000 Eylül2003.....1.377.000 Ocak 2004 . . . . .1.337.000 Ağustos2004...1.503.000 Ocak 2005 . . . . .1.328.000 Haziran2005...1.341.000
Televizyonlarda görüyoruz. Turizm bölgelerimizdeki esnaf, tüccar sürekli yabancı turistlerin para harcamamasından şikayet ediyor. Turistsayısındakipatlamayakarşılıkişlerdeumulangelişmeolmamış. İstatistikler de yabancı turist başına harcamanın geçen yıldan az olduğunu gösteriyor. Burada,tümfaturaturistiktesislereçıkarılmakisteniyor. "Her şey dahil" uygulaması yüzünden yabancı turistlerin otelden dışarı çıkmadıkları ve alışveriş yapmadıkları söyleniyor. Acabaişokadarbasitmi?Turistalışverişyapmakisteseniçinotelekendinihapsetsinki Alışveriş yapmak mı istemiyor, alışveriş yapmaktan mı korkuyor. Benceikincisi.Çünküherkesdebiliyorki,bizyıllarcayabancıturistikazıkladık. Bir liralık malı beşe sattık. Bu konuda kötü bir şöhret edindik. ŞimdibunlarıduyanyabancılarTürkiye'dealışverişyapmakistemiyor. Bırakın yabancıyı, Çeşme'ye Bodrum'a giden yerli turist bile fena halde kazıklanıyor. Esnafbirazdakusurukendisindearasın.
***
Bir milyar lira maaş çok mu?
Biliyorsunuz, ülkemizde en çok tartışılan konulardan bir de milletvekili maaşlarıdır. Çoğunagörealdıklarımaaşçokyüksektir. Oysa milletvekili 6 milyar alır ama bir o kadar da harcar. Çünkü seçmenleri gelir. Onları otelde ağırlar. Yemek ısmarlar. Ona bakarsanız, bir işsize göre bir milyar lira çok iyi bir maaştır. Amasizonubirde20yıllıkdoktorasorun.Bakalımaldığıbumaaştanmemnunmu? Hayatımızı emanet ettiğimiz doktora reva görülen bir milyar liralık maaş bence düşük olmaktan da öte insafsız. 20 yıllık öğretmene verilen 700 milyon da Ne yaparsısınız ki, "insaf" şimdilerden pek geçerli bir kavram değil.
***
DİPNOT * Ülkemizde 60 bin resmi ve özel okul, 71 bin tane de cami var.
