Takvim Ailesi'nin yeni bir üyesi olarak yazılarımıza başlıyoruz. Küresel ekonomiye, dış piyasalara yönelik gelişmeleri ve bunların Türkiye ekonomisi üzerine yansımalarını beklentilerimizle birlikte bundan böyle siz Takvim okurları ile paylaşıyor olacağız.
Dış dünyada taşlar yerinden oynuyor. Geçen yıl ABD'de başlayan "yüzyılın en büyük finansal krizi"nde 13 ayı geride bıraktık. Zaiyat oldukça büyük. Bankacılık sisteminin zararı 600 milyar dolara yaklaştı. Küçümsenebilecek bir rakam değil. Türkiye ekonomisinin 2007 yılında 654 milyar dolarlık büyüklüğe ulaştığı göz önüne alınırsa finans kesiminin şu ana kadarki zararlarıyla neredeyse bir Türkiye ekonomisini kaybettiğini görüyouz.

İKİ ZOR SEÇENEK VAR...
Onlarca hedge fon, bölgesel banka, mortgage şirketi havlu attı. Mart'ta da ABD'nin önde gelen yatırım bankalarından 85 yıllık dev çınar Bear Stearns, ABD Merkez Bankası FED'in bir haftasonu operasyonuyla son anda batmaktan kurtarılmıştı. Ancak sarsıntı bitmiş değil. "Sırada kim var" kabusu piyasaları tedirgin etmeye devam ediyor. İki hafta önce de ABD'nin iki dev mortgage finansman şirketi Fannie Mae ve Freddie Mac son anda devreye sokulan yeni bir "kurtarma planı" ile ABD Hazine'sinin "yaşam destek" ünitesine bağlandılar. FED ve ABD Hazinesi adeta omuz omuza vermiş durumdalar. "Too big to fail" yani "batmasına göz yumulamayacak kadar büyük" şirketleri kurtarmak için tüm eleştirilere rağmen ellerinden geleni arkalarına koymuyorlar. Finansal krizin faturası ağırlaştığında ABD'deki politika yapıcıları iki zor seçenekle karşı karşıya kaldılar.
Birinci seçenek, aldıkları yanlış ticari kararlar ve sağlıksız risk yönetimleri yüzünden zor duruma düşen bu kuruluşların batmasına göz yumulmasıydı yani serbest piyasa ekonomisinin süreçlerinin işlemesine izin verilmesiydi. Kapitalizmin özünde ünlü iktisatçı Shumpeter'in geliştirdiği "yaratıcı yıkım süreci" vardır. Bu süreç, kötü yönetilen ve aşırı risk alan firmaları tasfiye ederken, ayakta kalanları ve iyi yönetilenleri yeniliğe ve yüksek verimliliğe zorlar. Bir başka ifadeyle, "verimsiz"lerin tasfiye edilmesi ile oluşan boşluğu "verimli"ler doldurur. Süreç yıkım gerektirir ancak sonuçta sadece "daha iyi"lerin ayakta kalması toplumların refah seviyesinin yükselmesini sağlar. FED ve ABD Hazinesi bu seçeneği tercih edebilirdi yani serbest piyasa ekonomisinin gerektirdiği gibi Bear Stearns, Fannie Mae, Freddie Mac ve daha nicelerinin batmasına kayıtsız kalabilirdi. Ancak "büyük batıklara" göz yumulması durumunda finansal türbülansın sistemi çökertmesinden çekindiler.
İkinci seçeneği tercih etmek zorunda kaldılar. Serbest piyasanın mabedi sayılan bir ülkede kapitalizmin ruhuna tecavüz ederek "batmasına göz yumulamayacak kadar büyük" kurumları devlet müdahelesiyle yaşatmayı tercih ettiler. FED ve ABD Hazinesi'nin "kurtarıcı" yaklaşımı ne kadar eleştirilirse eleştirilsin bizce yerindeydi ve "yüzyılın en büyük finansal krizi"nin küresel resesyonu tetiklemesine şimdilik engel olmuş durumda.

TEPKİLER GEÇİCİ OLACAK
Son birkaç gündür piyasaların gündeminin ilk sırasında ABD'nin en büyük dördüncü yatırım bankası olan Lehman Brothers'ın batıp batmayacağı var. FED, Cuma günü piyasalar kapandıktan sonra acil bir toplantı düzenleyerek JP Morgan, Merrill Lynch, Morgan Stanley, Citigroup'un üst düzey temsilcilerini bir araya getirdi. Gene bir haftasonu operasyonu ile Lehman Brothers'ın satın alınarak batmaktan kurtarılmasına aracı olunmaya çalışılıyor.
Bu yazının yazıldığı sırada görüşmeler henüz bir sonuca ulaşmamıştı. Ancak Pazartesi sabahı piyasalar açıldığında Lehman kurtarılmış dahi olsa yaşanacak piyasa tepkisinin geçici olacağını düşünüyoruz. Son 3 ay içinde global ekonomik görünüm çok hızlı bir şekilde bozuldu. Şu aşamada hisselerde kalıcı bir yükseliş trendi başlatabilecek "temel" bir değişim bulunmuyor. Borsalara girmek için henüz erken. Hem iç piyasalarda hem de dış piyasalarda dip arayışı devam ediyor. Tahminlerimize göre hisse fiyatlarında geri çekilme bir süre daha devam edecektir. Kaldığımız yerden devam edeceğiz.